Het oude station in Roodeschool wordt al jarenlang niet meer gebruikt voor personenvervoer. Daarvoor is, net buiten de bebouwde kern een nieuw station aangelegd. En sinds 1988 kun je met de trein ook al een stuk verder, tot aan de Eemshaven. Toch is het oude station nog lange tijd in gebruik geweest voor de overslag van aardgascondensaat. De overslag van dit brandbare restproduct van de aardgaswinning is niet zonder gevaar, de lokale Stichting dorpsbelang verzet zich hier dan ook al jaren tegen. Eind 2023 is de overslag van aardgascondensaat daarom gestopt. Voor het oude stationsgebied is een robuust plan ontwikkeld voor de transitie naar een binnenhaven, die via de Grote Tjariet moet aansluiten op de Waddenzee. Dit plan staat niet op zichzelf, maar maakt onderdeel uit van een regionaal plan voor stimulering van recreatie in combinatie met klimaatadaptatie door een betere opslag van (regen)water. TTE heeft hiervoor, samen met Bodemkundig bureau Edelman, de bestaande bodemonderzoeken beoordeeld op volledigheid en actualiteit. Op basis daarvan is een plan opgesteld voor actualisering van de bodemonderzoeken, teneinde een duidelijk beeld te krijgen van de noodzakelijke bodemsaneringen en de kwaliteit van de grond die vrijkomt bij de herinrichting. Een interessant project van advies en begeleiding, waar de drie pijlers (kennis, idealisme en realisme) richting geven aan de bestemming.

Station Roodeschool
Het alom bekende eindstation,
waar men eigenlijk nooit verder kon,
volgt vanaf nu een ander spoor:
De mensheid wil immers door.

De aanpak van PFAS in grond, grondwater en met name oppervlaktewater vormt een enorme uitdaging. De risicogrenswaarden zijn extreem laag, de technische mogelijkheden zeer beperkt, de kosten hoog en het milieurendement op z’n best discutabel.
PFAS noopt ons om de relatie tussen risicogrenswaarden en normen kritisch te bekijken. In het artikel “Duurzaam omgaan met PFAS in het milieu” (bodem nummer 4 | augustus 2024) gaan Hans, Daniel en Arne in op de vraag of het middel (saneren) milieutechnisch vaak niet erger is dan de kwaal.
Een vraag die in de toekomst hopelijk ook gesteld wordt bij de beoordeling van PFAS houdende bestrijdingsmiddelen.

De afgelopen zes maanden heb ik stage mogen lopen bij TTE Consultants. Vanaf het eerste moment heb ik me al op mijn gemak gevoeld. De open en warme sfeer zorgt voor een prettige samenwerking en een algemeen plezierige manier van werken.

Tijdens mijn stage periode heb ik mij gefocust op verschillende reinigingstechnieken om poly- en perfluoroakyl stoffen (PFAS) in grond en grondwater te behandelen. Ik heb een samenvatting geschreven over alle conventionele en innovatieve reinigingstechnieken die zowel commercieel worden gebruikt als technieken die nog worden ontwikkeld op labschaal. De samenvatting brengt inzichtelijk in kaart waar commerciële mogelijkheden liggen voor het behandelen van PFAS-gecontamineerde grond en grondwater. Daarnaast wordt er meer duidelijkheid gegeven aan de momentele uitdagingen die worden ondervonden tijdens het behandelen van PFAS.

De interessante, maar vooral ook leuke stage heeft mij verschillen inzichten gegeven wat consultancy inhoudt. De stage heeft mij aan het denken gezet met: “Wanneer is de grond nou eigenlijk gezond?” Al met al, heb ik vooral een mooie tijd gehad bij TTE Consultants.

Donderdag 30 mei vierde TTE Consultants haar 25 jarig jubileum met een lustrum symposium “25 jaar verbinden en vooruitkijken” in de Gasfabriek te Deventer. Met meer dan 60 aanmeldingen uit alle hoeken van de bodemwereld was het een inspirerende en gezellige middag. Na ontvangst van Arne hebben Theo Edelman, Ruud Cino, Laura Timmermans en Ed Dammers de bodemwereld geprikkeld en aan het denken gezet over de geschiedenis, heden en vooral de toekomst van bodem!
Bert Baan heeft de middag samengevat en de aanwezigen even laten wegdromen met een sprookje over drie Wijzen en de Krompas. De boodschap sloot mooi aan bij de eerdere presentaties: volg je hart, durf de gebaande paden te verlaten. Waar een wil is, is een omweg!

Het informele deel van de middag werd ingeluid door een lied van Bert, met ondersteuning van de andere werknemers van TTE en een cadeau voor de feestende directieleden (wat in onze overlegkamer is te bewonderen, dus kom vooral langs!). Na afloop van de borrel lag er nog een relatiecadeau op hen te wachten in de vorm van een verzameling van de leukste columns van de afgelopen 15 jaar, want ook Bodemnieuws vierde haar jubileum! Mocht je ook interesse hebben in zo’n boekje, er zijn er nog een paar beschikbaar, dus mail gerust naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Al met al een zeer geslaagde middag om op terug te kijken en voor de TTE’ers een goed begin van een feestweekend!

Naar aanleiding van het 25 jarig bestaan van TTE onze collega Bert Baan, in een kort verhaal een terug- en vooruitblik. "Op reis met de krompas"; een boeiend verhaal dat geen sprookje is.

De ingenieurs sjokten voort. In de ganzenpas zoals de dag ervoor en daarvoor en alle dagen die daarvoor waren geweest. Het leven was goed, het leven was voorspelbaar. Ze hadden een rugtas vol kennis die ze hadden opgedaan en geleerd in instituten. En die kennis was ruim voldoende: ze konden er alle vragen mee beantwoorden, en dat deden ze. Elke dag weer gaven ze antwoorden op de vragen die kwamen en elke dag bereikten ze dezelfde bestemming. Maar de vragen die ze kregen vroegen om inspiratieloze antwoorden, en op de bestemming die ze bereikten was geen passie, en ideologie was al helemaal ver te zoeken. De spanning was voelbaar, het hing in de lucht, er ging iets gebeuren, zoals je dat op een warme zomerdag kunt voelen, kunt zien aan de vlucht van de zwaluwen, aan de kleuren in de lucht.

De wijze man

Op een dag, die net zo gewoon leek als alle dagen ervoor, zei één van de ingenieurs: Ik ben een wijze man tegengekomen. Die leerde me het volgende: zolang je denkt zoals je altijd hebt gedacht, doe je de dingen zoals je altijd hebt gedaan en krijg je wat je altijd hebt gekregen. De anderen luisterden geboeid en ze dachten aan alle vragen die ze hadden beantwoord en alle inspiratieloze antwoorden die ze hadden gegeven. De ene ging verder over de wijze man: “Hij heeft me geïnspireerd om het anders te gaan doen.” En hij vertelde verder vol vuur over passie en geestdrift en over idealisme en de weg ernaartoe. De ingenieurs knikten heftig en wilden alles horen wat de wijze man gezegd had. Met z’n allen hoor je meer dan één, dus gezamenlijk gingen ze terug naar de wijze man om te horen wat hij te vertellen had en ze luisterden vol aandacht. En ze kregen lessen in gevoel, leerden over passie en idealisme en over onbekende bestemmingen, waar het mogelijk beter toeven is, waar mogelijk meer te vinden is. De man vertelde ook over het tekenen buiten de lijntjes en wandelen buiten de gebaande paden en wat daar te vinden was. Zo werd het laat, maar de ingenieurs raakten vol energie, vol inspiratie, vol passie. En toen ze vertrokken had de wijze man ook nog een geschenk voor hen: een Krompas, om een bestemming te vinden via de omweg.

Luister mensen, luister goed, het gaat bij de Krompas niet om DE bestemming te vinden via EEN omweg, maar EEN bestemming te vinden via DE Omweg.

Op pad met de Krompas

Daarna vertrokken ze, bepakt en bezakt met inspiratie. Ze besloten om een andere route te kiezen dan ze altijd hadden gedaan en de Krompas direct uit te proberen, op zoek naar betere bestemmingen. En hun enthousiasme was aanstekelijk en met hun idealen en geestdrift raakten ze anderen. En al bij de eerste afslag sloten zich andere ingenieurs bij hun aan.

Dat is inmiddels 25 jaar geleden en ze ontmoetten onderweg mensen, inspirerende mensen, enthousiaste mensen, geestdriftige mensen en andere bijzondere mensen. Ze zongen onderweg hun Eigenwijs en raakten geïnspireerd door de dissonanten van andere Eigenwijzen. Ze ontdekten dat moed en lef nodig waren om betere bestemmingen te bereiken. Ze ervoeren dat samenwerken in het collectief sterker maakt. Ze ontmoetten heren en dames die zich bij hun aansloten, sommigen bleven en sommigen liepen enkel een tijdje mee voor ze hun eigen weg kozen. Maar nu, na 25 jaar, zijn ze nog steeds onderweg, op pad en soms erbuiten. Ze hebben geleerd en ervaren. Vol passie hebben ze naast de lijntjes gekleurd en gestuurd door idealen zijn ze buiten de gebaande paden getreden. Ze bezochten de mooiste bestemmingen, vragen werden uitdagingen en hun antwoorden werden beleid.

Nu ze de balans opmaken kijken ze eens achterom en ze zien dat het landschap blijvend is veranderd. Door hun toedoen, door hun moed zijn beslissingen genomen, besluiten besloten, paden geëffend en omwegen gevonden. Tevreden lopen ze door en zonder het in de gaten te hebben komen ze bij een huisje. De oudste van hen heeft een deja vu. Het is het huisje van de wijze man. Ze kloppen aan en gaan naar binnen. De wijze man herkent hen direct en ze worden ontvangen alsof ze gisteren vertrokken zijn.

Drie-eenheid: Kennis, Idealisme en Realisme

“Weet je nog hoe jullie kwamen met al jullie kennis en daarna op pad gingen, met de rugtassen vol passie, ideologie en inspiratie? Ik heb jullie zien ontwikkelen en groeien. Na verloop van tijd kwamen jullie erachter dat er iets ontbrak. Dat had ik je niet verteld, maar daar moest je zelf achter komen.””`Ja,” zegt één van de ingenieurs, “dat is Realisme. Kennis en idealisme zijn onontbeerlijk, maar zonder realisme dreig je te verzanden in luchtfietserij.” Zo blijkt ook hier dat het getal drie een belangrijke combinatie vormt: kennis, idealisme en realisme. Het is een welhaast onlosmakelijke drie-eenheid, zoals geloof, hoop en liefde: Kennis, Idealisme en Realisme.

Samen praten ze over de toekomst van de aarde. Soms lijkt het alsof de grond onder de voeten verdwijnt, de andere keer lijkt het of alle goede voornemens stranden en verzanden in eindeloze discussies. Maar dat is niet zo. De wijze man wijst op zijn vele boeken. “Het oudste boek dat ik bezit, op de eerste bladzijde, wordt onderscheid gemaakt tussen hemel en aarde, tussen water en land. Water en land worden daarbij sturend voor de inrichting van de aarde. Er is niets nieuws onder de zon. Wat voor de toekomst van dit land belangrijk is, is dat de mensen respect hebben voor het water en het land.”

“Je zult nieuwe vragen krijgen, grotere uitdagingen en ingewikkelder opgaven. De mensheid vraagt steeds meer van de aarde en daarom vraagt de aarde meer van de mensheid. Dat is een vanzelfsprekende wisselwerking. De aarde is meer dan een verzameling chemische elementen, de aarde leeft. En om haar levend te houden zal de mensheid keuzes moeten maken. Er groeit geen levend voedsel op een dode aarde! En daarom worden de vragen die je krijgt groter, de keuzes belangrijker en de antwoorden zullen meer en meer oplossingen worden voor problemen die men nooit eerder heeft gekend. Nooit eerder heeft geweten.”

Vervolg naar een betere bestemming

Wil je de bestemming weten? Waar je staat over 25 jaar? Ik heb geen glazen bol, en dat is ook niet belangrijk, want de wereld is aan het veranderen, ook dat is niet nieuw. Maar bij elk kruispunt waar je komt, elke vraag die je krijgt, je hebt het antwoord bij je: de Krompas met de richtingaanwijzers Kennis, Idealisme en Realisme.  Denk goed na over de vraag, wees realistisch in je antwoord en volg dan je hart om op weg te gaan. Dan kom je altijd op de beste bestemming.

Na een zeer geslaagd symposium was het feestje voor de TTE’ers nog niet afgelopen. Op vrijdag werden de laatste dingen op kantoor ingepakt en werd iedereen verrast met een persoonlijke TTE-waterfles. Daarna met z’n allen naar onze eerste stop: het nieuwe duurzame pand van Poelsema Veldwerkbureau in Vollenhoven! Na een rondleiding van Oscar zelf stond er een heerlijke lunch met broodjes en taart (je bent tenslotte jarig). Na een stadswandeling door Vollenhove (wee je gebeente wie Vollenhoven een dorp durft te noemen!) ging de reis richting Giethoorn.

Direct nadat we de bagage in karretjes over de steile bruggetjes hadden geduwd stond de volgende activiteit alweer op de planning: een workshop Buiten Koken. Na een paar uur hard werken (voor dagelijks gebruik heeft een fornuis voordelen) konden we genieten van ons op echt vuur zelfgemaakte avondmaal.

Zaterdag was een rustigere dag: varen met een fluisterboot, relaxed door de natuur en met tientallen andere fluisterboten door Giethoorn zelf. Terwijl Bert ons als een waar schipper tussen de rietkragen laveerde, hebben dat andere collega’s zich over puzzelvragen gebogen als: “Heeft de molen in Giethoorn ooit wieken gehad?”.

Zondag werd het weekend op spectaculaire wijze afgesloten met een schermworkshop! Geheel in de stijl van de drie musketiers hebben we met de sabel tegen elkaar gestreden. Bij het spannende eindduel tussen Arne en Lisanne kwam Lisanne als winnaar uit de bus. De jeugd heeft de toekomst, blijkt maar weer.

Een zeer geslaagd weekend, met ontspanning, lekker eten en veel gezelligheid. Op naar de volgende 25 jaar!

Per 1 januari 2024 is de Omgevingswet van kracht geworden. Dat heeft gevolgen voor het bodembeleid van de decentrale overheden. In de verzamelbrief Bodem en ondergrond van 29 december 2023 heeft Staatssecretaris Heijnen aangegeven dat er nog geen verankering komt voor het PFAS-beleid. Dit houdt in dat er nog geen definitief handelingskader voor PFAS komt en dat PFAS nog niet is opgenomen in de lijst met signaalwaarden (grondwater) of interventiewaarden (grond). De provincies zijn nu aan zet voor het vastleggen van de saneringsgrenzen in het grondwater en de gemeenten bepalen het beleid en de saneringsgrenzen voor de grond en beschrijven dit in hun Omgevingsplan. De Bodemkwaliteitskaarten, voor zover deze zijn vastgelegd vóór inwerkingtreding van de Omgevingswet, vallen onder het overgangsrecht. De wetgeving voor hergebruik van PFAS-houdende grond blijft daarmee in veel gevallen onveranderd.

Op dit moment is de Viewer PFAS-beleid gedeeltelijk geactualiseerd en aangepast aan de situatie onder de Omgevingswet. Indien u constateert dat de informatie verouderd, onjuist of onvolledig is verzoeken wij u vriendelijk de juiste informatie te mailen naar het expertisecentrum (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.) met als onderwerp “aanpassing PFAS viewer”. Zo kunnen we de viewer actualiseren en voortdurend verbeteren.

Links:
Verzamelbrief
Tijdelijk Handelingskader Omgevingswet

Grond en grondwater in Nederland zijn vrijwel overal belast met PFAS. Soms hoge gehalten gerelateerd aan een duidelijk aanwijsbare bron, vaker lage gehalten en concentraties als gevolg van diffuse verspreiding. Reiniging en sanering van PFAS-verontreinigde grond en grondwater blijkt technisch zeer complex en kostbaar. Vergaande reinigings- of saneringsmaatregelen schaden het milieu en duurzaamheid soms meer dan de aanwezigheid van PFAS in grond en grondwater.

Het leidt geen twijfel dat onaanvaardbare risico’s voor mens en milieu moeten worden weggenomen. De discussie rond de vraag welke risico’s weggenomen moeten worden en welke geaccepteerd moeten worden kan echter niet los worden beschouwd van een discussie over de wijze waarop de huidige zeer strenge risicogrenswaarden zijn vertaald naar sanerings- of lozingsnormen. Met het essay De aanpak van PFAS moet worden gebaseerd op meer dan alleen onzekere gezondheidseffecten geeft het expertisecentrum PFAS input aan deze discussie.

Sinds de jaren 90 van de vorige eeuw was het EMK terrein in de Stormpolder een ontoegankelijke kale asfaltvlakte. De asfaltlaag verborg wat in de ‘kleine gifatlas van Nederland in 1984 ‘het meest vervuilde stukje Nederland’ werd genoemd. TTE en Dura Vermeer hebben de afgelopen jaren een unieke saneringsoperatie ontworpen.

De afgelopen maanden zijn een enorme hal en geavanceerde lucht- en waterzuiveringsinstallaties gebouwd op het terrein. Vrijdag 12 en zaterdag 13 april hebben TTE en Dura Vermeer de installaties en de geplande sanering toegelicht aan de medewerkers van de betrokken partijen, bodemprofessionals en omwonenden. Dat het echt onmogelijk was om níét onder de indruk te raken van de aanpak zoals die door Arthur en Gerben werd toegelicht blijkt wel uit het verhaal in het AD en het plaatselijke het contact Krimpenerwaard.

Nog indrukwekkender is natuurlijk het feit dat we met deze aanpak de meest vervuilde locatie van Nederland omvormen tot een normaal bedrijventerrein!

Vorige week hebben we meegewerkt aan een interviewverzoek van RTV Rijnmond. Donderdag vonden de opnamen plaats. Dinsdag 2 april is het item uitgezonden. Terug kijken kan via dit artikel: 'Meest giftige plek van Nederland' wordt na 40 jaar schoongemaakt. Ook NOS.nl vond het  nieuwswaardig genoeg om er een berichtje over te schrijven: Grootste sanering van Nederland start in luchtdichte hal Krimpen.